Nabestaande MH17-ramp: ‘Ik ben een menselijk wrak geworden’ (2023)

Hij verloor zijn zus Hanny en kon het verdriet daarover eigenlijk niet aan. „Ik ben een menselijk wrak geworden”, schrijft Martin Huntjens uit het Limburgse Sittard in een verklaring die binnenkort in de rechtszaak tegen de vier verdachten van de MH17-ramp wordt voorgelezen. Huntjens heeft de verklaring eind vorig jaar opgesteld, een maand voordat hij zelf, op 60-jarige leeftijd, zou overlijden aan kanker. Hanny was „het enige wat ik nog had”, schrijft Huntjens, na de dood van hun ouders in de jaren tachtig, en na zijn echtscheiding drie jaar voor de ramp. „Ik belde haar iedere maandagavond. Ik had daar de behoefte aan en het gaf me weer energie om door te gaan. Zonder haar had ik die periode waarschijnlijk niet zo goed doorstaan.”

Huntjens heeft het appartement van zijn zus in Amsterdam om emotionele redenen lang niet kunnen verkopen. „Wanneer ik binnen in haar woning was, voelde ik haar warmte nog steeds.” Hij verloor zijn baan bij een logistiek bedrijf en werd later doodziek. „Genezing is niet meer mogelijk”, schrijft hij. „Ik ben ervan overtuigd dat dit mede te wijten is aan het gemis van Hanny, wat er met haar gebeurd is en de stress die dit met zich meebrengt.”

Het relaas van Huntjens is een van de ruim negentig verklaringen die deze weken in het MH17-proces worden voorgelezen. De verklaringen maken duidelijk hoe zeer de aanslag niet alleen een einde heeft gemaakt aan de levens van de slachtoffers, maar ook blijvende wonden heeft geslagen bij achterblijvers. „Aan de verklaring van Martin kun je zien dat zo’n gebeurtenis in Oost-Oekraïne het leven van nabestaanden blijft beheersen”, vertelt Jos van Rey van Slachtofferhulp Nederland die Huntjens na de ramp begeleidde. „Met deze verklaring heeft Martin zijn zus een stem willen geven. We hebben er enkele maanden samen aan gewerkt. Dit was het laatste wat hij voor haar heeft kunnen doen.”

Veel aandacht van media

Ruim zeven jaar na de crash van Malaysia Airlines in Oost-Oekraïne is vlucht MH17 nog steeds actueel. „De ramp heeft vanaf het begin een enorme impact gehad op heel Nederland en daarin werden ook de nabestaanden meegezogen”, zegt Van Rey. „Iemand vertelde me dat hij een televisie ging kopen en in de winkel op dat moment op tientallen schermen zichzelf zag, in gesprek met CNN. Dat is heel bizar, en niet altijd gemakkelijk. Wat ik heb geprobeerd, is deze grote gebeurtenis voor de nabestaanden terug te brengen naar de individuele situatie.”

De nabestaanden hebben moeten kampen met de voortdurende aandacht van de buitenwereld, die maakt dat zij steeds weer opnieuw voor de keuze worden gesteld: bezoek ik een herdenking, praat ik met journalisten, wat vind ik van de houding van de Russische autoriteiten?

Wat ik heb geprobeerd, is deze grote gebeurtenis voor de nabestaanden terug te brengen naar de individuele situatie

See Also

De ramp met toestel MH17: De stand van zakenNabestaanden MH17-ramp doen hun verhaal: 'Onmacht, schuldgevoel, nachtmerries'

Jos van Rey Slachtofferhulp

Wat MH17 verder bijzonder maakt, zeggen de medewerkers van Slachtofferhulp, is dat slachtoffers en nabestaanden over het algemeen tot een hogere sociale klasse horen dan wat zij doorgaans meemaken in hun werk – als begeleiders van nabestaanden van moord en doodslag, zeer ernstig geweld en zedendelicten. Ze signaleren dat veel MH17-nabestaanden minder vaak kampen met problemen die zij in reguliere zaken regelmatig tegenkomen: financiële problemen, problemen met werk of jeugdzorg, dubieuze milieus waar soms ook nabestaanden in verkeren.

Voor het rouwen om een geliefde maakt dat allemaal niet uit, vertelt Mirjam van Zuijlen van Slachtofferhulp, die behalve MH17-nabestaanden onder meer gezinnen begeleidde in de misbruikzaak van Robert M. en na de schietpartij in Alphen aan den Rijn. „Wat me opvalt is dat het rouwen van deze nabestaanden eigenlijk niet zo veel verschilt met dat van nabestaanden van geweld die ik hiervoor heb begeleid”, zegt ze.

Voor iedereen is altijd weer belangrijk: afscheid kunnen nemen. „Je houdt nu eenmaal van iemand met al je zintuigen, en afscheid nemen moet je ook met al je zintuigen doen, maar hoe doe je dat als er niets is? Je hebt bewijzen nodig om te accepteren dat iemand er niet meer is.”

Laatst vertelde iemand haar dat hij bij de MH17-ramp een zoon en een schoondochter was kwijtgeraakt. Hij had afgesproken dat hij hen bij terugkeer zou ophalen op Schiphol. Zijn vrouw heeft hem meerdere malen moeten tegenhouden om niet toch naar de luchthaven te reizen.

„Hij had dat blijkbaar nodig”, zegt Van Zuijlen. „Je hebt iets tastbaars nodig om afscheid te kunnen nemen. Daarom was de identificatie ook zo belangrijk. En de foto’s van lichamen. Een foto van een teen in een bepaalde stand waar een nabestaande een geliefde in herkent. Een verbrande hand met een trouwring er nog aan. Mensen bekijken urenlang beelden van Schiphol om te beseffen dat hun geliefden toch echt in dat vliegtuig hebben gezeten. Dat hebben ze nodig om te beseffen dat de geliefde er echt niet meer is.”

Jos van Rey: „We hebben voor de fotoschouw vaste regels. Ik heb een man begeleid die echt de foto van zijn broer wilde zien. Ik was zelf erg geschrokken van die foto, van hoe het lichaam er aan toe was. Ik hield het af en vroeg ‘weet je het zeker?’ Ik verwachtte dat hij er ondersteboven van zou zijn. Maar toen de man die foto uiteindelijk zag, was hij opgelucht. Omdat hij zijn eigen broer niet meer herkende. En hij het beeld kon bewaren van hoe zijn broer altijd was geweest.”

Complexe rouw

Waarin nabestaanden van de MH17-ramp ook niet verschillen van nabestaanden bij reguliere moord en doodslag, is het verlangen naar genoegdoening. „Rouw na een misdaad is complexe rouw”, vertelt Mirjam van Zuijlen. „Iemand anders heeft moedwillig besloten dat jouw geliefde niet meer verder mocht leven. Voor nabestaanden is dan erkenning voor wat ze is aangedaan heel belangrijk. Gehoord worden. Ze willen genoegdoening van een rechter. En straf. Die straf is nooit hoog genoeg. Daarom zeg ik al vanaf het begin: verwacht daar niet te veel van. Zodra ik bij iemand thuis kom, hebben we het over het juridisch proces en dan zeg ik altijd: daar heb je geen invloed op, ga daar geen energie in steken, verwacht er niet al te veel van.”

De spanning is jaren opgebouwd en komt eruit bij een rechtszaak. Het spreekrecht is daarbij essentieel. Het draagt bij aan de verwerking

Mirjam van Zuijlen Slachtofferhulp

Jos van Rey: „Bij reguliere levensdelicten zeg ik weleens: die klootzak die jouw broer heeft vermoord, is het niet waard dat hij nog steeds jouw leven beheerst. Ik zeg: stel je leven niet afhankelijk van de procesgang. Wil je jaren wachten tot een proces definitief voorbij is, of begin je al eerder met je eigen leven, waarin je ook al veel kunt doen om je dierbare te eren? Op die manier wil ik mensen weer op het paard zetten.”

Toch is een rechtszaak ongelofelijk belangrijk om met de ellende verder te kunnen leven. Mirjam van Zuijlen: „De spanning is jaren opgebouwd en komt er dan uit. Het spreekrecht is daarbij essentieel. Het draagt bij aan de verwerking. Nabestaanden kunnen eindelijk zeggen: dit was de persoon die ik moet missen, de persoon met wie ik een boot zou gaan kopen, de persoon met wie ik een reis zou gaan maken. Ik heb eens een moeder van een dochter van zeventien begeleid die op een afschuwelijke manier door een verkeerd vriendje om het leven was gebracht. Die vrouw kon jarenlang niet huilen, het verdriet was te groot om binnen te laten. Daar maakte ze zich zorgen over. Ik heb gezegd: misschien moet je ophouden je daar zorgen over te maken. Jaren later maakte zij gebruik van haar spreekrecht in de rechtszaal. We hadden het goed voorbereid. Ze sprak de woorden uit dat haar dochter om het leven was gebracht en op dat moment kwam het verdriet naar boven en is ze gillend de rechtszaal uit gerend. Ik dacht: prima, dit was blijkbaar het moment, het is allemaal oké.”